Inspirerend leven in de realiteit: de kunst van goed luisteren

Ik ontmoet Imre Végh op een zomerse dag in het centrum van Utrecht, op een plek die voor mij veel dierbare en mooie herinneringen met zich meebrengt. Heden en verleden verenigd in een goed gesprek. We spreken over wat wel en niet belangrijk is in onze levens. En omdat we het niet over alles eens zijn, wordt het een gesprek met nieuwe inzichten en wederzijdse herkenning en inspiratie.

“Ik zie wel rusteloosheid om me heen,” stelt Imre, “ik heb het idee dat mijn generatie alles wil doen in weinig tijd: werken, opvoeden, naar sport of yoga, een boek lezen, uit met vrienden, een goede partner zijn. Door social media zien we veel meer van elkaar en hoe gaaf het leven van anderen is en dan we willen wij dat óók. Rennen van hot naar her om alle activiteiten in een dag te kunnen proppen. We gaan uit van het best-case-scenario en bouwen geen ruimte in om fouten te kunnen maken en voelen ons dan tekortschieten als het dan toch fout gaat.”

“Maar waarom doen we dat toch? Sinds ik een paar jaar geleden ernstig ziek was (en gelukkig ook weer beter geworden ben) houdt het thema ‘houvast’ mij erg bezig. Toen mijn gezondheid wegviel, viel daarmee ook een basis van houvast weg. Het leek alsof ik me in een vrije val bevond. Als het leven zomaar afgelopen kan zijn, waar draait het dan eigenlijk om? Waar kun je dan nog op bouwen? Waar bouw je dan nog aan?”

“Ik ben toen gaan zoeken naar houvast en zag om mij heen veel varianten: carrière, competent zijn, succes, geloof in God, geloof in de liefde, geloof in duurzaamheid, of geloof in mooie idealen en stippen aan de horizon. Heel mooi natuurlijk! Ik heb ze allemaal geprobeerd, maar wanneer je de dood in de ogen kijkt voelde het soms toch als een lege huls. Ik ervoer bij het najagen van zo’n (schijn)houvast ook onrust, stress en existentiële leegte en ik was daarin zeker niet de enige!”

“Nu zijn de scherpe randjes er qua onrust bij mij gelukkig wel van af. Dat komt deels doordat het me steeds beter lukt te accepteren dat er niet echt houvast is. In zekere zin is mijn leven zinloos. Als je bekijkt wat mijn impact is op de schaal van het universum en hoe lang ik nog herinnerd zal worden, dan geeft dat een nederige vrijheid! En juist door die vrijheid kun je je dan afvragen ‘hoe kan ik er iets moois van maken? Waar heb ik zin in en hoe kan ik dat realiseren?’ Dan ontdoe je jezelf van verwachtingen, stel je je open en komt het er op aan dat je dingen doet omdat je ze wilt, niet omdat het moet!”

Ik kan me helemaal vinden in deze levenswijze en vraag Imre of hij ook daadwerkelijk elke dag zo leeft. “Het wil niet zeggen dat je dan alleen nog maar dingen kunt doen die je super leuk vindt; dat is denk ik een fantasie. Wanneer je nadenkt over wat je wil in het leven is het verleidelijk om in een fantasiewereld te duiken: ‘ik wil een mooie villa aan het Garda-meer, wereldvrede, 5 kinderen (zonder poepluiers), een privévliegtuig die het milieu juist verbetert…’ mooie fantasieën, maar niet per se reëel.”

“Een veel nuttigere vraag is ‘wat wil je, gegeven de omstandigheden van je leven?’ Dit vraagt dat je hier eerlijk over bent. Niks MOET, maar elke keuze heeft consequenties. Je hoeft je huur niet per se te betalen, maar als je niet betaalt zul je op straat leven. Je hoeft je WC niet per se schoon te maken, maar als je het niet doet wordt hij vies. Wanneer je je realiseert dat keuzes consequenties hebben, dan wil je ineens je huur betalen en de WC schoonmaken. Doen wat je wilt betekent niet dat je in een fantasiewereld leeft, het betekent dat je kiest voor de beste optie die je gegeven is. Ik denk dat veel onrust ontstaat doordat we onrealistische dromen hebben. Er zitten maar 24 uur in een dag en je kunt elke euro maar 1x uitgeven.”

“Dit vraagt dat je met beide benen op de grond staat en je in de echte wereld begeeft; dat je eerlijk bent over de keuzes die je hebt en vrede leert hebben met de keuzes die je niet hebt. Het betekent ook dat je verantwoordelijk bent voor de consequenties van elke keuze. Intrinsieke motivatie komt hier wat mij betreft uit voort.”

“Dit heeft ook een positief effect op mijn gemoedstoestand. Ik kijk wat ik wil doen gegeven de omstandigheden waarin ik leef. Bijvoorbeeld: omdat ik een goed leven wil voor mezelf, mijn vrouw en mijn zoontje, werk ik bijvoorbeeld ook wanneer ik dat soms even niet het allerleukste ter wereld vind. Je houdt jezelf denk ik een beetje voor de gek als alles altijd maar leuk, inspirerend en motiverend zou moeten zijn. Mij maakt het gelukkig te leven vanuit het idee dat ik altijd kan kiezen en dat in essentie niks moet.”

“Ik geloof wel dat het enorm goed is om dromen te hebben, je dromen zijn een uiting van iets wat je wenst in je huidige werkelijkheid. Iets waar energie op zit, iets om je op te richten. De vraag is dan wel op welke behoefte jouw droom je wijst en of je die ook op andere manieren kunt bereiken. Zo hoor ik soms de wens om bijvoorbeeld een hostel te starten in de bergen. Maar vaak is dat slechts een uiting van een andere behoefte; bijvoorbeeld in de natuur zijn, met mensen werken etc. Het hoeft helemaal niet leuk te zijn een hostel te runnen, het gaat er om te onderzoeken wat het onderliggende verlangen is en te kijken hoe je dat in je huidige werkelijkheid kunt toevoegen.”

“Ik geloof heel erg in het principe van zaaien en je best doen zonder dat je weet wat je gaat oogsten. Als kansen zich voordoen, is het aan jou die kansen te zien en te grijpen. Maar je hebt geen zeggenschap over het eindresultaat. Zelf probeer ik betekenisvolle relaties en betekenisvol werk te zaaien. Maar ik zie wel welke oogst mij gegeven is. Ik ben daarom ook niet zo bezig met de toekomst, ik kies liever voor wat ik vandaag kan doen om een vervullende dag te hebben, dan dat ik bezig ben met waar ik over tien jaar wil zijn. Ik zie wel wat de oogst over tien jaar is. Denken in termen van maakbaarheid lijkt me niet goed voor je gezondheid!”

“Het gaat er denk ik om, de onzekerheid van het leven te kunnen omarmen. Door middel van meditatie heb ik geleerd te kunnen ‘zijn met de vraag’. Om goed te kunnen luisteren naar de essentie van de vraag. Antwoorden komen vaak niet meteen als je ze wilt hebben en hebben tijd nodig te rijpen. Het is verstandig ruimte te geven aan de vragen waar je mee zit en te vertrouwen dat het antwoord vanzelf komt. Om een goede keuze te maken, heb je ruimte in je hoofd nodig. Juist onzekerheid kan een diepe wijsheid bevatten, als je bereid bent er bij stil te staan.”

“Ik zou dan ook willen pleiten voor meer traagheid. We nemen de tijd niet meer naar onszelf en elkaar te luisteren en te ontdekken wat er speelt. Juist daar kunnen ook organisaties terrein winnen. Er wordt zoveel gepusht om snelheid te creëren en sneller te handelen, terwijl het denk ik beter zou werken als we naar elkaar luisteren en iets doen met dat wat we horen.”